احد دلالات الاورام الشهيره ال (Prostatic specific antigen) او ال (PSA)

احد دلالات الاورام الشهيره ال (Prostatic specific antigen) او ال (PSA)
ده انزيم يتفرزه غده البروستاتا و دوره ان يعمل للسائل المنوى (liquefaction)
معظم كميه ال PSA المنتجه بتنزل مع السائل المنوى و لكن جزء بسيط منها بيدخل الدم
فى الدم اما يرتبط ببروتينات زى (alpha-1-antichymotrypsin and alpha-2-macroglobulin) و ده يخليه انزيم غير نشط و يطلق عليه ال (complexed PSA)
و اما يحصله (inactivation) و يفضل فى صوره حره فى الدم او ما يعرف بال (free PSA)

طيب نيجي لشخص بيعاني من تضخم فى البروستاتا باعراضها الشهيره زى صعوبه التبول او الم اثناء التبول مثلا ......... الطبيعي ان المريض يكشف عند طبيب اولا
اللي بيعمل فحص للبروستاتا (digital rectal examination) و يطلب تحليل ال (total PSA) كبدايه لل (prostate cancer screening)
  لو تحليل ال (total PSA) فى الطبيعي (up to 4 ng/ml) فالمتبع هو اعادته التحليل بصفه دوريه (مع ملاحظه ان حوالي 20% من حالات ال localized prostate cancer نتيجه التحليل بتكون فيها طبيعيه)
  لو نتيجه ال (total PSA) اعلي من 10 . .. فهنا احتماليه سرطان البروستاتا قائمه (خاصه اذا كان فحص ال DRE غير طبيعى)
و لابد هنا من عمل سونار (Trans-rectal ultrasonography) اولا لقياس حجم البروستاتا و كذلك لسحب عينه نسيجيه من البروستاتا (prostate biopsy sampling) لارسالها لمعمل الباثولوجى لتاكيد وجود سرطان من عدمه (و ده الاختبار الرئيسي لتأكيد او نفي التشخيص)

بالاضافه لذلك من خلال قيمه ال (total PSA) اقدر احصل علي معلومات زياده . .. يعنى مثلا كلما كانت النتيجه مرتفعه كلما كان احتماليه وجود سرطان بروستاتا اعلي
  النتيجه الاعلي من 50 بترجح انتقال الورم لاحد ال (lymph nodes) المجاوره
  النتائج الاعلي من 100 بترجح حدوث (metastases) غالبا لل bone

  طيب فى حاله النتيجه لو بين (4-10 ng/ml)  . دى بيسموها ال gray zone اللى متقدرش تاخد منها تشخيص او اجراء تعمله
و فى الحاله دى بيجى دور قياس ال (free PSA) و تتحسب النسبه بتاعته كالاتى
% f-PSA = (f-PSA/t-PSA) × 100
  هنا بقه لو النسبه دى طلعت اقل من 25% (بمعنى ان ال complexed عالي فى الدم) فالابحاث بتقول ان كده احتماليه سرطان البروستاتا عاليه و لازم تعمل (prostate biopsy sampling)
  و الابحاث بتقول انه كلما كانت النسبه اقل كلما ده كان مرجح ل (suggest more aggressive cancer)
&& اما اذاا طلعت النسبه اعلى من 25% فاحتماليه انه يكون سرطان اقل و مش لازم يتعمل (biopsy) و تتابع الحاله بالتحليل فقط كل فتره
و بكده يبقي ال (free PSA) استخدم لتقليل الحالات اللى حيتعملها (biopsy) بحيث ان الخطوه الصعبه دى متتعملش لمرضي كتير بدون داعي

نيجى للجديد فى قصه تشخيص سرطان البروستاتا

  فى حاجه اسمها ال (PSA density)
دى عباره عن خارج قسمه ال (total PSA) على حجم البروستاتا (تم تعينه مسبقا بالسونار)
الابحاث لقت ان ال (PSA density) اعلى فى مرضي سرطان البروستاتا عن مرضي تضخم البروستاتا الحميد (benign prostatic hypertrophy)
حيث ان سرطان البروستاتا يمكنه انتاج كميه كبيره من ال PSA (على الرغم من ان حجم البروستاتا مش كبير للدرجه)
بمعنى اخر
لو عندى مريض ال PSA بتاعه مرتفع الى حد ما مع حجم بروستاتا صغير (و بالتالي ال PSA density عالى) فاحتماليه سرطان البروستاتا هنا عاليه
فى حين ان نفس الارتفاع لل PSA فى مريض اخر مع حجم بروستاتا كبير (و بالتالي PSA density اقل) فاحتماليه تضخم البروستاتا هنا اعلي
و بالتالي فلو مريض فى ال gray zone و عنده ال (PSA density) عالي فهنا احتماليه سرطان البروستاتا اكثر ارتفاعا

  ايضا من الحاجات الحديثه انه ممكن حاليا قياس ال (Complexed PSA) مباشره كبديل عن استخدام ال (free PSA) مما يعطى دقه اكبر فى التشخيص
بحيث ان فى مرضي ال gray zone لو طلع عندهم ال (c-PSA) اعلى من الطبيعي يبقى احتماليه سرطان البروستاتا قائمه و لازم يتفحص عينه من البروستاتا

و اخيرا نتكلم عن دور ال total PSA فى متابعه ما بعد عمليه ازاله الورم (total prostatectomy)
 
لان فتره نصف العمر لل PSA حوالى 3 ايام فتقريبا لازم ينتظر المريض شهر كامل بعد العمليه ليقل مستوى ال PSA المرتفع فى الدم الى اقل حد ممكن undetectable PSA level (< 0.1)
  طيب لو لم يقل لكده او على الاقل لحدود النورمال ؟؟؟ ده معناه ان في (residual prostatic tissue) او حصل (metastases)
و فى خلال اول عام من العمليه بيعاد التحليل مره كل 3 شهور ثم بعد ذلك يعاد مره كل 6 شهور و اى ارتفلع فى مستوى ال PSA يعنى وجود (recurrence) يلزم العلاج